Bezetting mediapark voor NOS-hoofdkantoor
Woorden doen ertoe
Speech van Petra Verdonk, zaterdag 31 mei 2025
Deze actie veroorzaakte veel verontwaardiging en vooral ook onder journalisten. De NOS, mailde iemand, was juist het “integere deel van de journalistiek” en werd ook al door extreem-rechtse idioten onder druk gezet. Één journalist vergeleek deze actie met de Rijksdagbrand. Een voormalig NOS-weerman vond de actie een aantasting van de “persvrijheid”. Extinction Rebellion moest niet tégen, maar vóór de NOS demonstreren! Want de media waren eigenlijk bondgenoot. Bondgenoot??! Niet van de klimaatslachtoffers in het Mondiale Zuiden, niet van de Palestijnen in Gaza en op de Westoever op wie genocide wordt gepleegd. Tielbeke schreef in de Groene dat het niet zozeer de vorm van de actie was, maar Extinction Rebellion heeft niks te eisen en ongefundeerde verdachtmakingen leiden maar af van terechte mediakritiek. We leken Willem Engel wel. Nu heeft Willem nog weleens geprobeerd Extinction Rebellion-acties in Den Haag te kapen, dus hier is het dan, Willem! Pay-back time!
Hiemstra vindt al langer dat de NOS vals beschuldigd wordt. Hij schreef in een commentaar op een eerdere post: “Uit uw reactie blijkt dat u niet weet hoe journalistiek werkt. Ook uw manier van redeneren is niet erg wetenschappelijk. Misschien is het beter om eerst wat uitgebreider onderzoek te doen voor u de NOS zo beschuldigt.” Dat onderzoek kwam er in oktober 2024, door Solid Sustainability Research. De NOS bleek in de twee jaar tussen oktober 2022 en september 2024 in nog geen kwart van de artikelen over extreem weer een verband te leggen met mogelijke klimaatverandering. En bij maar 17 artikelen stond het woord klimaatverandering in de kop. Hiemstra vond het onderzoek maar vooringenomen.
NOS wil “primaire informatiebron zijn op het gebied van nieuws, sport en evenementen, zodat de Nederlandse burger in staat is te oordelen over ontwikkelingen in de wereld, waardoor hij zijn gedrag beter kan bepalen”. De burger is bij de NOS kennelijk nog altijd een “hij”. Maar in 2025 zijn ook andere dingen dan genderneutraal taalgebruik niet tot de NOS doorgedrongen. In The Guardian’s Climate Pledge uit 2019 paste de krant de journalistieke richtlijnen aan. Vindt de NOS het woord klimaatverandering nog te moeilijk, The Guardian spreekt al zes jaar over klimaatnoodtoestand of over klimaatcrisis, over klimaatontkenners in plaats van over klimaatsceptici, over verhitting van de aarde in plaats van over opwarming. Woorden doen er toe, om te kunnen oordelen over ontwikkelingen in de wereld en je gedrag te kunnen bepalen.
Wetenschappers zijn het al decennia eens over oorzaken en gevolgen van de klimaatcrisis. Onderzoek toonde ook allang aan hoe succesvol misleiding is door klimaatontkenners, bijvoorbeeld door twijfel te zaaien over wetenschappelijke consensus. Ondertussen halen wetenschappers maar zelden het nieuws. In 2019 stelden onderzoekers (Petersen et al., 2019) al dat professionele “mainstream media” tegenwicht moeten en kunnen bieden aan die enorme zichtbaarheid van klimaatontkenners op nieuwe media. Klimaatwetenschappers moeten hun autoriteit kunnen laten gelden, professionele journalisten en redacties moeten die scheve balans door dat nepnieuws rechttrekken. Voor burgers kan het lastig zijn betrouwbare informatie te herkennen -een overload aan informatie komt van alle kanten. Een recente studie (Pfänder & Altay, 2025) laat echter zien dat zo’n 80% van de mensen heel goed eerlijk nieuws van nepnieuws kan onderscheiden. En daarom, zeggen de onderzoekers, moet niet alleen nepnieuws gedebunked worden, maar vooral de acceptatie van “eerlijk nieuws” verbeterd. Nepnieuws heeft de funfactor. Het is grappiger, minder saai, minder negatief misschien, verrassender, walgelijker ook, en vooral interessanter-als-het-waar-zou zijn. Er is ook een uitruil: het is minder “eerlijk”. En mensen herkennen dat.
Helaas informeert de NOS de burger tot nu toe liever over Max Verstappens poleposition. Vorige week bevestigde Sybren Kooistra het onderzoek van SSR. Hij rekende ook uit dat NOS-artikelen in de afgelopen maanden vaker gingen over Verstappen dan over de klimaatcrisis. Er kwam natuurlijk 3-2-1 kritiek; luie datajournalistiek, stennismakerij, berichten tellen zou “geen waarde hebben”. Bij kritiek op de NOS wordt verwezen naar meer onderzoek, en dat onderzoek wordt dan verwezen naar de prullenbak. En daarom staan wij hier, als levende “publieksreactie”.
De journalistieke eisen waar de NOS zich aan wil houden klinken hol als de NOS stil blijft over waarom weerrecord na weerrecord wordt verbroken. Solid Sustainability Research noemt dat “klimaatstilte”: wél op de hoogte zijn, maar moeilijke onderwerpen uit de weg gaan. De NOS reikt ons zo business-as-usual aan als leidend perspectief: gewoon doorgaan met wat je deed. Dat blijkt uit koppen zoals “drukte op stranden warmste 1 september ooit”, en uit strandfoto’s bij berichten over hittegolven. Per hittegolf vallen er in Nederland meer dan 200 doden; een vergelijking met een massamoord is eerlijker. Stel je voor, een ramp waarbij in een paar dagen tijd meer dan 200 doden vallen?! Op de Wikipedia lijst van rampen op Nederlands grondgebied staat in de 21e eeuw alleen Covid. Hittegolven staan er ook niet op. Geen wonder, als we hittegolven als strandweer blijven zien. De NOS wil niet oordelen, maar een warmterecord in maart is een gezellige dag voor een terrasje, en regen is altijd naar zelfs na wekenlange droogte — zo waarschuwde de NOS-nieuwslezer zondag dat we deze week wel “elke dag bedacht moeten zijn op een paar buien”. Leidend perspectief: fingers crossed dat er genoeg drinkwater is, maar we krijgen het klimaat van Bordeaux en binnenkort van maart tot oktober op het terras aan een Apérolletje.
De berichtgeving is ook volstrekt onverantwoordelijk ten aanzien van de Israëlische genocide op de Palestijnen. De NOS kopte op vrijdag 23 mei dat het “Laatste ziekenhuis voor hart- en kankerpatiënten in Gaza onbruikbaar is geworden”. “Onbruikbaar geworden”, zomaar vanzelf, en ook in zijn geheel, niet hier en daar wat apparatuur, nee, een héél ziekenhuis. In het artikel doet de NOS “ene kant, andere kant - Israëlische leger zegt, Artsen zonder Grenzen zegt”. In Gaza zijn alle journalisten al vermoord dus daar kan zeker niets objectiefs meer vandaan komen. Genocide wordt niet genoemd, apartheid niet, onderdrukking niet, misdaden tegen de menselijkheid niet, alle woorden waarmee je je een oordeel zou kunnen vormen.
Bijvoorbeeld ook over activisten en demonstraties. Groene politieagent Amir Niknam, stille getuige van veel A12-protesten, schreef op LinkedIn: “Veel van de demonstraties die steeds als verstorend in de media zijn verschenen, vielen behoorlijk mee. […] hoe kan het beeld van sommige burgers zo verschillen van de realiteit?” “Ik denk dat het komt”, zegt hij, “door enorm negatieve berichtgeving in de media, waardoor vreedzame demonstranten zijn gecriminaliseerd en hierdoor burgers tegenover elkaar zijn uitgespeeld.” Calis en Pluim bekritiseren in de Volkskrant van 21 mei hoe elke demonstratie als veiligheidsrisico wordt gezien, en ook zo beschreven wordt. Nu is de berichtgeving over klimaatprotesten een aanbevelingsbrief vergeleken met berichtgeving over de anti-Israëldemonstraties. Maccabi Gate toonde duidelijk de vooringenomenheid aan van de Nederlandse pers, ook van de NOS. Om maar een link te leggen met Max Verstappen: de NOS vloog brandend uit de eerste bocht, de burger vormde zich een oordeel, en de 14-jarige Bender en fotograaf Annet de Graaf lagen op poleposition. Bedreigingen zijn walgelijk, maar mijn welgemeende thoughts and prayers voor de bedreigde journalisten van de NOS, die in tegenstelling tot de honderden vermoorde Palestijnse journalisten de politie kunnen bellen, en in hun eigen media verslag kunnen doen over de bedreigingen van door extreem-rechtse politici opgehitste burgers. Mijn schoonmoeder zou de reactie van de journalisten hier wel begrepen hebben, want: “Je voelt je eigen leed het beste.”
Wij eisen eerlijk nieuws! Klimaatnieuws moet geactualiseerd zijn. Proactief — niet alleen als reactie op een bosbrand. Beleid, trends, wetenschap en verbanden horen thuis in die berichtgeving. Op zijn minst een wekelijks klimaatjournaal. En geef een stem aan mensen uit het Mondiale Zuiden. Stop de klimaatstilte. Stop met nepneutraliteit en valse balans! Kies een eerlijk leidend perspectief. Er vindt een genocide plaats op de Palestijnen, door het Israëlische leger, ondersteund door Westerse landen waaronder Nederland. Dat zijn de feiten. Dat zeggen experts. Woorden doen ertoe. Wees eerlijk.